Kan nedir ve görevleri nelerdir?

  • Kan, kalp ve damar sisteminde dolaşan, plazma ve hücrelerden oluşan kırmızı renkli bir sıvıdır.
  • Sağlıklı bir yetişkinde 5-6 litre kan bulunur. Kanın % 50-60’ı plazma denilen sıvıdan, kalanı ise kan hücrelerinden oluşur.
  • Kan, doku ve hücrelerimize besin ve oksijeni ulaştıran, toksinleri ve karbondioksiti hücrelerden uzaklaştıran, vücudumuzu mikroplardan, kanser hücrelerinden ve yabancı maddelerden koruyan hayati bir sıvıdır.
  • Kan, vücudun asit-baz dengesini ve ısı dengesini de sağlar.

Kan bağışı neden hayati bir öneme sahiptir?

  • Kanın tek kaynağı insandır ve ihtiyaç  duyulduğunda kullanılabilecek bir eşdeğeri yoktur.
  • Bu hayati sıvıyı elde etmenin tek yolu kan bağışıdır.

Ülkemizde kan bağışı nerede yapılır ve kan bağışı oranı nedir?

  • Ülkemizde kan bağışı Sağlık Bakanlığı, Kızılay, SGK ve üniversite hastanelerine bağlı bir ok kan merkezi ve kan istasyonunda yapılmaktadır.
  • Ülkemizin kan ihtiyacının % 82 ’ si Kızılay tarafından karşılanır.
  • Gelişmiş ülkelerde kan bağışı yapan kişi oranı % 5 iken ülkemizde bu oran % 1,5 ’ tur.
  • Kan bağışını önleyen ana nedenler duyarsızlık ve kan bağışının kansızlığa yol açacağı gibi yanlış inançlardır.
  • Ülkemizde talasemi başta olmak üzere, kalıtsal kan hastalıkları olan kişilerin ömür boyu kan nakline ihtiyaç duyduğunun bilinmesi, kan bağışı oranlarını artıracaktır.

Kan bağışının, kan veren kişiye sağladığı faydalar nelerdir?

  • Kan vermek vücudu uyarır, eksilen kan hücrelerini tamamlamak için yeni kan hücrelerinin üretilmesini sağlar. Böylece, kişiye gençlik ve zindelik verir.
  • Kalp krizi olasılığını % 90 oranında azaltır.
  • Baş ağrısı, stres, yüksek tansiyon ve yorgunluk gibi rahatsızlıkların giderilmesine yardımcı olur.
  • Kan bağışının karaciğer, akciğer ve kalın bağırsak gibi bazı kanser türlerine yakalanma ihtimalini azalttığı yönünde çalışmalar vardır. Bazı araştırmalar, kan vermenin, kandaki kolesterol ve şeker düzeylerini dengede tuttuğunu göstermektedir.
  • Bir insanın hayatını kurtarma duygusu, hiçbir şeyle kıyaslanamayacak büyük bir mutluluk verir.

Kimler kan bağışı yapabilir?

  • 18-65 yaş aralığında 50 kilogramın üzerindeki her sağlıklı birey kan bağışçısı adayı olabilir. (19 yaşından gün almak, 65’yaşını doldurmamak gerekir.) 
  • Erkekler 3 ayda bir yani yılda 4 kez, kadınlar ise 4 ayda bir yani yılda 3 kez kan bağışlayabilir.

Kan bağışı yapmak, neden küçük çaplı bir ‘ check-up ‘ sayılır?

 

  • Kan verildiğinde, hem kan sayımı hem de kan yoluyla bulaşan hastalıklarla ilgili laboratuvar testleri yapılır.
  • Kan bağışı yapan kişi AIDS, Hepatit B, Hepatit C ve sifiliz (frengi) taramasından da geçmiş olur.
  • Kan bağışı sayesinde, kan grubu da ücretsiz olarak öğrenilebilir.
  • Kan bağışı yapan kişilere verilen “kan sigorta kartı” sayesinde; kan veren kişi ve aynı soyadını taşıyan yakınları tüm Kızılay Kan Merkezleri’nden öncelikli hizmet alır.

Kan bağışı nasıl yapılır?

  • Kan bağışı yaklaşık 30 dakika sürer.
  • Kan merkezinde öncelikle vericinin ve alıcının sağlığını korumaya y nelik sorulardan oluşan ve yanıtların gizli tutulduğu bir değerlendirme formu doldurulur.
  • Form incelendikten sonra boy, kilo ve tansiyon ölçülür, kan sayımı ve diğer testler için kan alınır.
  • Testlerde kan vermeye engel bir durum çıkmazsa, özel eğitimli hemşireler tarafından kan alınır.
  • Kan veren kişi, 10-15 dakika boyunca gözlem altında tutulur, kendisine yiyecek ve içecek ikramı yapılır.

Bağışlanan kanlar nasıl kullanılır?

  • Toplanan kanlar öncelikle bazı testlerden geçer, kan gruplamaları yapılır ve kullanım amaçlarına göre eritrosit (alyuvar) süspansiyonu, taze donmuş plazma ve trombosit süspansiyonu olmak üzere 3 farklı kan ürününe ayrılır. Yani 1 ünite kan bağışı ile 3 kişinin hayatı kurtulabilir.
  • Hazırlanan farklı kan ürünleri uygun koşullarda saklanır ve hastanelerin talebine göre uygun sıcaklık şartlarında nakledilir.
  • Bağışlanan kanlar, ihtiyaç duyan hastalara ulaştığında, kanların üzerindeki barkodlar sayesinde, cep telefonuna bir teşekkür SMS’i gönderilir.

Unutmayalım ki, kan acil değil sürekli ihtiyaçtır!

Ülkemizde her 4 saniyede 1 ünite kana ihtiyaç duyuluyor. Kanın tek kaynağı insan olduğu için kan bağışı büyük önem kazanıyor. Türkiye’de yıllık ortalama 2.5 milyon ünite kan bağışlansa da bu miktar yetersiz kalıyor.

Ülkemizin kan ihtiyacının büyük bölümünü karşılayan Kızılay’a destek olalım ve ülkemizde kan bağışının yaygınlaşması için  alışalım.

Referanslar

  1. T.C. Sağlık Bakanlığı Erzurum İl Sağlık Müdürlüğü Tekman Şehit Piyade Çavuş Muhammet Birinci Devlet Hastanesi resmi web sitesi https://tekmandh.saglik.gov.tr/TR,118409/kan-ver–can-ver.html
  2. Cevizci S ve ark. Gönüllü kan bağışçılığı ve kan verme davranışını etkileyen faktörler. Turkiye Klinikleri J Cardiovasc Sci. 2010 ; 22 ( 1 ) : 85-92.
  3. Türk Kızılay Kan Hizmetleri resmi web sitesi https://kanver.org/EKutuphane/sss
  4. Türk Kızılay Kan Hizmetleri resmi web sitesi ‘ Senin 15 Dakikan Başkasının Bir Ömrü Olsun ‘ broşürü https://kanver.org/Upload/Dokuman/Dosya/kanbagisi_leaflet10x21_son-v2-copy- 08-04-2020-52861990.pdf
  5. Süleyman Demirel Üniversitesi resmi web sitesi https://w3.sdu.edu.tr/haber/6562/bir-kan-bagisi-3-hayat-kurtarir